Living Lab proefperceel aanleggen

Aan de slag met een proefperceel

Binnen het project Living Lab helpen wij bij het aanleggen van proefpercelen bij agrariërs in Noord-Holland. Wij helpen agrariërs door ze te begeleiden en te ondersteunen door het gehele proces; van ontwerp tot aanplant.  Zo geven we direct advies, nemen ze mee met de aanvraag vergunningen, helpen met de financiering, het ontwerp en de uiteindelijke aanleg van het proefperceel. Hierbij werken we samen met het Louis Bolk Instituut, Fruitz for Life en Werkend Landschap. 

Wat is een proefperceel?

Een proefperceel is een locatie van 0,5 à 1 hectare op een agrarisch bedrijf, waar elementen die passen bij agroforestry worden toegepast. Denk bijvoorbeeld aan bomenrijen in combinatie met veeteelt (silvopasture), akkerbouw of tuinbouw in combinatie met houtige gewassen, of zelfs een voedselbos. Met een proefperceel kun je klein beginnen en krijg je de kans om te kijken of agroforestry past binnen je bedrijfsvoering.

Waar begin ik als ik een proefperceel wil aanleggen?

Je begint bij kennis, je onderzoekt wat agroforestry is en of er mogelijkheden zijn binnen je bedrijf. Ons informatiepakket “Is Agroforestry interessant voor jouw bedrijf?” kan hierbij goed helpen. Ook kun je deelnemen aan de leergroep en daarmee het Agroforestry Netwerk Noord-Holland. Vanuit deze groepen organiseren we verschillende kennismomenten en koppelen we ideeën en kennis aan elkaar. Het aanleggen van een proefperceel agroforestry op je agrarisch bedrijf vereist daarna een goede voorbereiding, vergunningen, financiering en samenwerking met overheden en kennisinstellingen. Hier is een globaal stap-voor-stap overzicht:

Stap 1: Doel bepalen en kennis vergaren

Bepaal welk doel je hebt: bodemverbetering, biodiversiteit, extra inkomsten (fruit, noten, hout), schaduw voor vee, etc. Stem je doel af op de kennis die jij hebt, maar ook kennis van anderen. Zorg er voor dat je je inleest en deelneemt aan kennisgroepen, zoals onze leergroep en Agroforestry Netwerk Noord-Holland. Kies vanuit kennis passende boomsoorten en combinaties met je gewassen/vee (silvoarable, silvopastoraal). 

Stap 2: Check bestemmingsplan en vergunningen 

Agroforestry valt vaak onder ‘bos’ of ‘natuur’, wat kan conflicteren met agrarische bestemming. 

• Check bij je gemeente het bestemmingsplan. 
• Vraag eventueel een omgevingsvergunning aan (wijziging bestemming of landschappelijke elementen). 
• Overleg met de RVO voor subsidieregels (je mag bijv. geen bomen planten op ecologisch aandachtsgebied zonder toestemming). 

Tip: Sommige provincies of waterschappen hebben eigen regels of landschappelijke richtlijnen. 

Stap 3: Ontwerp maken 

Gedetailleerde invulling: welke soorten, waar, hoe groot, en op welke manier gecombineerd? Gebruik kennis van anderen, neem bijvoorbeeld een landschapsarchitect mee in het ontwerp. 

• Kies een agroforestry-systeem: 
• Silvoarable (bomen met akkerbouw) 
• Silvopastoraal (bomen met vee) 
• Bomenrijen of voedselbosranden 
• Ontwerp op schaal: 
• Boomsoorten en plantafstanden 
• Zonoriëntatie en windrichting 
• Toegankelijkheid en bereikbaarheid 
• Schaduwval en toekomstige boomhoogte 

Stap 4: Financiële dekking zoeken 

Kosten: plantmateriaal, aanplant, onderhoud, bescherming, administratie, onderzoek. Inkomsten: (toekomstige) oogst, subsidie, ecosysteemdiensten. 

• Check subsidies zoals: 
• POP3/GLB (bijv. voor duurzame landbouw of landschapselementen) 
• Provinciale regelingen 
• Samenwerkingsprogramma’s met NGO’s of waterschappen 
• EU-financiering (bijv. Horizon projecten als je meedoet aan onderzoek) 
• Vraag offertes op van kwekerijen en aannemers. 
• Overweeg samenwerking met kennisinstellingen voor onderzoekssubsidies. 

Stap 5: Aanplant voorbereiden en uitvoeren 

Bestel bomen/struiken tijdig en bereid je bodem, afrastering, bescherming tegen vee/wild voor. 

• Leg de rijen nauwkeurig aan volgens je ontwerpplan. 
• Noteer GPS-coördinaten voor monitoring. 
• Zet boomlabels voor herkomst en soort. 

Let op: Soms moet je melden bij het waterschap als je de hydrologie beïnvloedt. 

Stap 6: Betrek anderen en deel kennis 

Proefpercelen zijn waardevol voor kennisdeling. Wanneer je een perceel gerealiseerd hebt, kun je gaanderweg meer kennis vergaren over het onderwerp en soorten.  

• Publiceer je voortgang via sociale media of netwerken 
• Neem deel aan kennismomenten die georganiseerd worden door derden, denk aan de leergroep en Agroforestry Netwerk Noord-Holland. 

Demoboeren met proefperceel

We begeleiden meerdere demoboeren bij de uitbreiding van agroforestry op hun land en de verdere integratie van agroforestry binnen hun bedrijf. We zetten marktexperimenten op, doen aanvullend onderzoek en borgen deze lessen in verschillende kennisproducten. Daarnaast organiseren we excursies naar de demolocaties om andere agrariërs de mogelijkheden van agroforestry te laten zien. 

Maak kennis met onze demoboeren

Bekijk andere inspirerende praktijkvoorbeelden