Zoet voorgoed

6 november 2017

Zoet voorgoed

Blog door Freek van Oerle (student Aarde en Economie aan de VU in Amsterdam, en stagiair bij MNH)

Nederland is wereldwijd een grote speler als het gaat om de productie van bollen en sierteelt. Het is één van Nederlands grootste exportproducten. Dat Nederland te maken krijgt met verzilting, door bodemdaling en de zeespiegelstijging, is ook een gegeven. De verzilting van de bodem zou zomaar spelbreker kunnen worden voor de export van deze producten en de positie van Nederland op de wereldmarkt in gevaar kunnen brengen. De vraag is dan ook hoe de boeren in Noord-Holland hiermee omgaan om dit te voorkomen? En is er eigenlijk wel een probleem? In een interview met mevrouw Dorine Kea van het LTO Noord zijn verschillende inzichten gegeven.

Probleem

Er zijn verschillende gebieden in Noord-Holland waar de landbouw last heeft van verzilting. Het is soms lastig te bepalen om welke gebieden dit precies gaat. De mate van verzilting wordt sterk bepaald door het soort product en perioden van (langdurige) droogte. Zo zijn de bollen en sierteelt gevoeliger voor zout dan bijvoorbeeld knollen (zie ook de blog ‘Zout omzetten in Goud’).

Schade

In gebieden met zilt grondwater bouwen zich in de winter zogenaamde zoetwaterlenzen op. In droge periodes worden de zoetwaterlenzen onder het land weer kleiner. De boer is bij droogte genoodzaakt zijn land te beregenen. Dit beregenen is vaak een probleem voor de boer. Het water dat nodig is wordt uit de sloot gehaald. Echter is het zo dat de sloten, als gevolg van opkomend zout water, te zout zijn geworden. De boer kan dit water dus eigenlijk niet gebruiken want dan weet hij zeker dat zijn oogst zal mislukken door de te hoge zoutconcentraties. De boer zal nu dus een economische afweging moeten maken wat de beste oplossing is: beregenen met zouter water of niet beregenen. De boer zal beregenen met zouter slootwater zo lang mogelijk willen uitstellen om blijvende verziltingsschade te voorkomen en hopen dat droogteschade beperkt blijft en “éénmalig” is. Dit is een complexe en risicovolle afweging. Wellicht dat er maatregelen kunnen worden genomen die de droogteschade beperken en de afweging om sproeien met zouter slootwater vergemakkelijken.

Wat kun je doen?

Verschillende maatregelen kunnen worden getroffen om de schade te beperken. Dit hoeft niet persé het aanpassen van de gewassen te zijn, een maatregel waarover te lezen was in de blog ‘Zout omzetten in Goud’. Een combinatie van efficiënter gebruik van zoet water en het efficiënter opvangen van meer regenwater zou de droogteschade ook kunnen beperken. Ook een verbeterde bodemstructuur zal zorgen voor het langer vastgehouden van (regen)water. Het verbeteren van de bodemstructuur kan op verschillende manieren. Denk hierbij aan: minder zware machines gebruiken om bodemverdichting te voorkomen, bekalken om bodemleven te stimuleren, groenbemesters gebruiken en geen mest uitrijden als het heel nat of heel droog is. Daarnaast is Nederland gemiddeld over het hele jaar een “nat” land met een grote spreiding in de hoeveelheden neerslag. Een andere mogelijkheid is dus het opvangen en opslaan van regenwater in (grotere) bassins. Het in beeld brengen van de handelingsperspectieven van de boeren zal moeten zorgen voor een hogere beschikbaarheid en een efficiënter gebruik van water op de juiste momenten.

Door het combineren van maatregelen kunnen de zoetwaterlenzen onder het land gedurende het hele jaar voldoende worden gehandhaafd. Hierdoor wordt het gebruik van de grote zoetwaterbuffers, zoals het IJsselmeer, dus beperkt en kan deze buffer achter de hand worden gehouden.

Belang

Dorine Kea geeft aan dat het behouden van de agrarische sector voor Nederland van economisch belang is. De LTO verwacht dat, bijvoorbeeld, de bollen en sierteelt alleen maar zal groeien in de toekomst. Voor de toekomst is het sowieso van belang dat efficiëntie wordt behaald in het gebruik van water en dat er een goede bodemstructuur is. De Natuur en Milieufederatie vindt verbetering van de bodemstructuur en water efficiëntie ook van groot belang. Bodemstructuurverbetering is ook van belang voor een toename van de biodiversiteit en voor minder uitspoeling van nutriënten. Het efficiënter gebruikmaken het zoete water zal zorgen voor minder doorspoeling van de sloten. Dit gaat verspilling van het schaarse water tegen. Voor partijen die soms wat verschillende belangen hebben is dit een punt waar ze beide profijt aan zullen hebben in de toekomst!