Op zoek naar belevingsplekken voor duisternis en stilte in het Waddengebied

6 november 2017

Op zoek naar belevingsplekken voor duisternis en stilte in het Waddengebied

In het Waddengebied is door 43 partijen de intentieverklaring getekend om te werken aan een Dark Sky Werelderfgoed Waddengebied (DSWW). Dat betekent dat deze partijen zich inzetten voor het versterken van de kwaliteit van duisternis in het Waddengebied en daarnaast de bewustwording van het belang van duisternis willen versterken. Voor deze bewustwording wordt onder meer gewerkt aan de realisatie van een aantal belevingsplekken: plekken waar de bezoeker duisternis, maar ook stilte en rust kunnen beleven. Dit kan op verschillende manieren: bijvoorbeeld met ‘starbarns’ (sterrenobservatoria) en nachttuinen. Natuur en Milieufederatie Noord-Holland is actief betrokken bij DSWW, zowel als het gaat om het versterken van de kwaliteit van duisternis, als bij het realiseren van belevingsplekken.

Pilot Zwarte Haan

In Friesland wordt, geïnitieerd door architect Nynke-Rixt Jukema, al gewerkt aan de uitwerking van deze belevingsplekken, waaronder bij Zwarte Haan. Daar is een totaalconcept ontworpen waarbij beleving en het ontdekken van de sterrenhemel werd gecombineerd met de mogelijkheid van enkele trekkershutten: slapen onder de sterrenhemel. Het sluit aan bij de nachttuin die rondom de Starbarn is gedacht. Wil je eer lezen over Zwarte Haan? Kijk dan op de website www.keunstwurk.nl.

Belevingsplekken in Noord-Holland

Vanuit het project Dark Sky Werelderfgoed Waddengebied zoeken we nu Waddenbreed naar plekken waar we een starbarn, een nachttuin, of slapen onder de sterrenhemel mogelijk kunnen maken. Ook zoeken we naar Dark Sky Communities: plekken waar mensen gezamenlijk aan de slag willen met het thema duisternis. Bijvoorbeeld een dorpsgemeenschap. Voor Noord-Holland zijn we op zoek naar geschikte plekken, bijvoorbeeld met al bestaande initiatieven waar dit mooi bij aansluit, in de gemeenten Hollands Kroon, Den Helder en Texel (bij Waddengebied behorende gemeenten).

Starbarn

Alleen in het Noorden en dan vooral rond de Wadden is het nog echt donker en kun je de Melkweg in volle glorie zien. Tijdens een onbewolkte nacht zijn er zo’n tweeduizend sterren zichtbaar. Heel veel vergeleken met bijvoorbeeld het aantal dat boven Utrecht te zien is. Maar waar kun je die sterren nu het beste zien? Op plekken met weinig straatverlichting, zonder sportvelden, kassen en andere bebouwing. Plekken zonder lichtvervuiling, want sterren vervagen door extra licht. Vaak zijn dit plekken met weinig of geen voorzieningen. Met de bouw van een aantal paviljoens/observatoria zou je deze plekken beter toegankelijk kunnen maken en weten de bezoekers waar ze naar toe moeten om een echte Waddennacht te ervaren. Het project Belevingsplekken is op zoek naar plekken om een aantal schuurtjes/ observatoria te ontwikkelen. Door ze te positioneren op (toeristische) knooppunten van fiets- en wandelroutes wordt tevens de waddenkustlijn en haar faciliteiten versterkt. Doel van de starbarns is het faciliteren van een duisternisbeleving in de Waddenregio zodat mensen de effecten van duisternis op landschappelijke oerkwaliteiten kunnen ervaren en kunnen leren waarderen.

Nachttuinen

Bepaalde planten en bomen zijn nachtbloeiers met als doel insecten, vogels en vlinders te lokken, zodat zij voedsel krijgen en de planten bestoven worden. Recent is de eerste nachttuin in Friesland opgeleverd en er zijn genoeg andere tuinen die met een kleine ingreep veranderd kunnen worden in zogenoemde nachttuinen. Particuliere tuinen, botanische tuinen, theetuinen en openbare parken kunnen op die manier nachttuin worden.

Een nachttuin is een uitnodiging om natuur en nacht te ervaren en is een ontdekkingstocht met een scala aan (nieuwe) verbindingen en verbanden. De kracht van deze tuinen is een samenspel tussen aarde (fysiek), hemel (het oneindige), duisternis (mystieke, sterren, magie van leven) en de gemeenschap (gastvrijheid).

Het concept nachttuin is relatief onbekend in Nederland. Enkele bestaande nachttuinen elders, met bijbehorende plantenlijsten kunnen dienen als inspiratiebron. Bijvoorbeeld de ‘moonlight garden’ van Carolee Snyder in Indiana, in de Verenigde Staten. Elementen die veelal terugkomen in nachttuinen zijn witte en grijs bloeiende planten en bomen, zoet geurende bloemen, gebruik van glas, spiegels en water welke het maanlicht weerkaatst, ronde vormen in het tuinontwerp en gebruik van grassen die extra goed hoorbaar aanwezig zijn in stille nachten.

Dark Sky Community

We hebben er nog geen goed Nederlands woord voor bedacht, maar het zou mooi zijn als er een plek is waar een groep mensen aan de slag gaat met het promoten en versterken van duisternis. Bijvoorbeeld door als dorp of wijk gezamenlijk aan de slag te gaan om duisternis als kwaliteit te promoten. Door zich in te spannen voor duurzame verlichting bij particulieren en ondernemers, zonder onnodige uitstraling naar de omgeving. Mogelijk kan dit ook een aantrekkende werking hebben voor toeristen die op zoek zijn naar stilte en duisternis. Dit kan ook weer dienen als voorbeeld en inspiratie voor anderen in het Waddengebied.

Heb je een idee voor een belevingsplek? Of wil je zelf aan de slag met een starbarn, nachttuin of dark sky community? Stuur een mail aan: e.krommendijk@mnh.nl, of bel naar 075 6351598.

Impressie nachttuin met vleermuis-huis. Door: Nynke Rixt Jukema