Eerste roetconcentratiekaart Nederland uit!

19 december 2013

Eerste roetconcentratiekaart Nederland uit!

Roetkaart-NederlandRoet als aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtverontreiniging verdient alle aandacht! 

De gemiddelde Nederlander leeft een jaar korter  als gevolg van de luchtverontreiniging.  In Europa sterven jaarlijks 420.000 mensen voortijdig aan de gevolgen van luchtverontreiniging. En roet is daar  voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor. Het wordt dan ook hoogtijd dat er voor roet meer aandacht komt in het luchtkwaliteitsbeleid.

Roet versus ultrafijn stof
Roet behoort tot de kleine deeltjes van fijn stof.  Roet en ultrafijn stof (PM 0,1; kleiner dan 0,1 microgram per kubieke meter) zijn beide het product van verbrandingsprocessen en worden vaak in één adem genoemd. Beide zijn ook de schadelijkste componenten van fijn stof. Deze deeltjes zijn zo klein zodat ze diep in de longen terecht kunnen komen en vandaaruit  in het bloed en vele schadelijke gezondheidseffecten kunnen opleveren. Hoewel het verkeer aanzienlijk  bijdraagt aan de uitstoot van beide stoffen zijn er ook duidelijke verschillen.  Ultrafijn stof bestaat uit meer dan alleen roet en roet bestaat voor een deel uit stofdeeltjes die weer groter zijn dan ultrafijn stof.

Roet betere indicator voor gezondheidsschade
Roet komt voornamelijk van het verkeer. De hoeveelheid roet nabij drukke (snel)wegen is dan ook relatief hoog.  Omdat roet nog maar nauwelijks wordt gemeten, zie je dat ook niet terug in de metingen van luchtkwaliteit. Ook bestaat er voor roet nog geen norm. Om gezondheidseffecten van luchtverontreiniging en de effecten van het beleid en van maatregelen in beeld te brengen, wordt tot nu toe dan ook vooral gekeken naar de hoeveelheid  fijn stof en stikstofoxide, omdat daar wel normen voor bestaan.  Maar aangezien fijn stof maar voor een heel klein deel uit roet bestaat, zijn de verschillen in roetconcentraties nauwelijks terug te zien in de totale fijn stofconcentraties.  Volgens gezondheidsdeskundigen is roet een betere indicator die iets zegt over de schadelijke gezondheidseffecten van verkeer gerelateerde luchtverontreiniging dan de thans gebruikte indicatoren fijn stof (PM10) en NOx.  Als de effecten van beleid en genomen maatregelen alleen op de totale hoeveelheid fijnstof worden gebaseerd ontstaat een onvolledig beeld van de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging door het verkeer. Bij dezelfde analyse maar dan op basis van de roetconcentratie, zijn deze effecten veel duidelijker te zien.

Roetconcentraties
De regionale en stedelijke achtergrondconcentraties liggen in Nederland in de orde van 0,5 en 1 µg/m3 roet. In de buurt van drukke (snel)wegen kan de roetconcentratie verder oplopen tot 2 – 3 µg/m3 roet. Dus een lokale bijdrage van het verkeer kan wel oplopen tot 50% of meer. Het is bekend dat met elke afname van de roetconcentratie met 0,5 µg/m3 de gemiddelde levensduur met 3 maanden stijgt. Ter vergelijking , een gemiddelde stijging van de levensduur met drie maanden voor Nederland kan alleen geëvenaard worden wanneer niemand in Nederland meer overgewicht zou hebben of wanneer het overmatig drankgebruik volledig zou worden uitgebannen! Dus drie maanden levensduurverwachting extra is een grote gezondheidswinst. Maar een dergelijk effect wordt nu niet inzichtelijk gemaakt omdat het effect van de luchtmaatregelen alleen weergegeven worden door naar de totale hoeveelheid fijn stof te kijken. Dit levert dus een duidelijke onderschatting op van de gezondheidseffecten.  Door roet als aanvullende maat mee te nemen in het luchtbeleid kun  je een veel beter inzicht krijgen in wat de gezondheidseffecten zijn van  te nemen maatregelen.

Informatie over roetconcentraties kan daarom helpen om keuzes te maken voor (verkeers)maatregelen die de luchtkwaliteit lokaal verbeteren, ook als al aan de normen voor fijn stof en NOx wordt voldaan – Het is trouwens al bekend dat er gezondheidsschade optreedt tot ver onder de fijn stofnorm.

Het RIVM en de DCMR hebben nu een roetkaart voor Nederland gemaakt die gemeenten en provincies hierbij behulpzaam kan zijn. Tevens kan tegenwoordig met modellen berekend worden wat (verkeer)maatregelen doen in relatie tot de roetconcentratie-afname.

Roet in Noord-Holland
Uit de eerste roetkaart van Nederland is te zien dat de roetconcentratie rond de grote steden sterk verhoogd is.  De roetkaart lijkt dan ook op de wegenkaart.  Amsterdam springt er met Utrecht duidelijk uit. In Noord-Holland komen onder de lijn Alkmaar – Edam/Volendam in de grotere steden en langs snelwegen  verhoogde roetconcentraties voor. Genoemd kunnen worden de gemeenten: Amsterdam en omstreken, Haarlemmermeer, Haarlem en omstreken, Hilversum, Naarden , Alkmaar en Zaanstad. Die gemeentes doen er in ieder geval goed aan om in hun luchtbeleid ook aandacht te besteden aan roet als aanvullende maat en te werken aan maatregelen om de roetconcentratie naar beneden te brengen, want dat levert dus grote gezondheidswinst op.  En daar is het toch om te doen in het luchtkwaliteitsbeleid!

MNH zal binnenkort de gemeenten met verhoogde roetconcentraties in Noord-Holland nog apart gaan benaderen en bij hen aandringen op een aanvullend roetbeleid.
Meer informatie over de roetkaart in dit document.

Rolf van Arendonk