FAQ

Basis en definities

• • Wat is PFAS?
    PFAS (“Per- en polyfluoralkylstoffen”) is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. Ze komen normaal gesproken niet voor in het milieu. Ook zijn ze amper afbreekbaar, waardoor ze ook wel “forever chemicals” genoemd worden. Er bestaan diverse PFAS. De meest bekende zijn:
    • PFOA (perfluoroctaanzuur)
    • PFOS (perfluoroctaansulfonaten)

• Wat zijn Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS)?
  Zoals de naam het al zegt, zijn ZZS stoffen die niet in het water en /of in de lucht terecht voor zouden moeten komen. Ze hebben 5 kenmerken:
  • Kankerverwekkend;
  • Niet of zeer moeilijk afbreekbaar;
  • Giftig bij lage concentraties;
  • Hopen zich op in het milieu en in levende wezens;
  • Beschadigen het DNA, waardoor ze erfelijke veranderingen kunnen veroorzaken.

  Er bestaat een landelijke lijst met ZZS waar stoffen met deze kenmerken op terecht komen.

• Wat zijn Potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS)
  Potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS) zijn stoffen waarvan nog niet met zekerheid te zeggen is of ze wel of niet een Zeer Zorgwekkende Stof zijn.

• Waarom is PFAS een probleem?
  PFAS hoopt zich op in het milieu doordat ze niet of nauwelijks worden afgebroken door bijvoorbeeld bacteriën of natuurlijke verwering. Ze breken bijna niet af en verspreiden zich via lucht, water en voedsel. Onderzoekers vermoeden dat inmiddels ieder mens microdeeltjes PFAS in zijn of haar lijf heeft. Het is niet duidelijk wat hoe groot het schadelijke effect daarvan is op de lange termijn.

• Wat zijn de gezondheidsrisico’s?
  PFAS worden in verband gebracht met leverproblemen, schildklieraandoeningen, verminderde vruchtbaarheid, afweerstoornissen en sommige vormen van kanker. Ook kan het problemen veroorzaken tijdens de zwangerschap, zoals een hogere bloeddruk. Het is gelinkt aan een minder goed werkend immuunsysteem en hogere cholesterol levels.

• Wie loopt het meeste risico?
  Mensen die dicht bij vervuilende industrie wonen, via drinkwater, groente uit eigen tuin of fijnstof. Ook kwetsbare groepen zoals kinderen en zwangere vrouwen zijn extra gevoelig.

• Zit PFAS in ons lichaam?
  Ja. Volgens het RIVM heeft vrijwel iedereen in Nederland meerdere PFAS in zijn of haar bloed, vaak in concentraties die mogelijk schadelijk zijn. Het maakt wel uit waar je woont: Bij inwoners van de regio’s Dordrecht en Westerschelde zijn de hoeveelheden van enkele PFAS iets hoger dan in de rest van Nederland, door de grote hoeveelheden PFAS die wordt uitgestoten door fabrieken in die omgeving.

• Hoe krijg je PFAS binnen?
  Je krijgt voornamelijk PFAS binnen via voeding en drinkwater. Alleen al via eten en drinken krijgen de meeste Nederlandse méér PFAS binnen dan veilig is.

• Kan ik PFAS vermijden?
  Niet helemaal, maar je kunt blootstelling verminderen door minder vet voedsel in plastic te bewaren, geen teflon-pannen te gebruiken, en kritisch te zijn op textiel of cosmetica met ‘waterafstotende’ claims.

• Is landbouwgrond besmet met PFAS?
  Op sommige plekken wel. Vooral rondom vervuilende bedrijven, brandweeroefenterreinen en afvalverbranders is de bodem vervuild — soms ernstig.

• Is de grond van mijn moestuin besmet met PFAS?
  De kans is aanwezig, met name als de moestuin zich dichtbij een (voormalig) industriegebied bevindt. Check bij de gemeente of provincie of er onderzoeken zijn

• Wat betekent dat voor voedselveiligheid?
  Groente, fruit, eieren en vis uit vervuilde gebieden kunnen te veel PFAS bevatten. Dat vormt een gezondheidsrisico bij regelmatig gebruik. Toch is het belangrijk om gevarieerd te blijven eten: zo voorkom je dat je te vaak voedsel eet met grote hoeveelheid PFAS.

• Kunnen we PFAS opruimen?
  Omdat PFAS nauwelijks afbreken, is het verwijderen ervan erg lastig. De enige bekende manier is om de stoffen te verbranden bij extreem hoge temperaturen van meer dan duizend graden. Dit kan bijvoorbeeld in Antwerpen. Deze techniek is echter erg duur en niet duurzaam, zeker gezien de grote hoeveelheden PFAS die inmiddels in het milieu zijn aangetroffen. Verschillende onderzoekers zijn bezig onderzoek te doen naar manieren waarop het beter en goedkoper kan. Dit gaat alleen nog wel even duren.

• Wordt er gehandhaafd op PFAS-lozingen?
  Niet altijd goed. Er is weinig toezicht en de regels die ervoor moeten zorgen dat bedrijven niet mogen vervuilen zijn vaak niet streng genoeg. Genoeg kennis om de regels te controleren is er vaak ook niet: dit maakt het heel erg lastig om alles goed in beeld te krijgen. Daarbovenop zijn ook veel van de lozingen legaal, ook al zijn ze schadelijk voor de omgeving.

• Wat moet de overheid doen?
  Strengere regels maken, bedrijven die veel vervuilen aanpakken, vergunningen aanscherpen, saneren, en de productie en import van PFAS zoveel mogelijk verbieden.

• Wat kunnen bewonersgroepen of organisaties doen?
  Bewonersgroepen en/of organisaties kunnen heel erg waardevol zijn. Ze kunnen informatie verzamelen, bewustwording vergroten, meten en melden van vervuiling, samenwerken aan rechtszaken of bezwaarprocedures en druk uitoefenen op politiek en bedrijven voor schonere alternatieven. Dit kunnen ze onder andere doen door een Woo-verzoek aan te vragen, een procedure waar de Natuur en Milieufederatie bij kan helpen.

• Wat is een Woo-verzoek?
  Iedereen heeft het recht om te weten wat de overheid doet, hoe dat gebeurt en waarom. Overheidsorganisaties moeten deze informatie actief delen, of openbaar maken wanneer iemand erom vraagt. Dit is vastgelegd in de Wet open overheid (Woo)

• Hoe kun je een Woo-verzoek gebruiken?
  Een Woo-verzoek kun je gebruiken om inzicht te krijgen in vergunningen, lozingen en uitstootgegevens van vervuilende bedrijven. Ook kun je informatie opvragen over inspecties, handhaving en opgelegde maatregelen. Zo maak je zichtbaar hoe de overheid toezicht houdt en welke regels gelden